Poëzie

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2023

Bart Stouten: Autocue voor lockdown

door Dirk De Geest

Bart Stouten heeft in zijn poëzie altijd al de grens afgetast tussen lyrische sfeerschepping en verhalende elementen, maar de jongste tijd is de dichter van langsom meer gaan experimenteren met dat lange, half-verhalende gedicht. Na bunkers (2021) is ook deze Autocue voor lockdown een hybride tekst, waarin diverse stemmen en genres samenklinken op een haast symfonische wijze. De auteur presenteert een soort van monoloog waarbij hij zich als het ware richt tot zijn eigen spiegelbeeld, een afgesloten communicatie die rechtstreeks samenhangt met de pandemie en de lockdown. De besloten eenzaamheid van die periode wordt nog versterkt door de precaire gezondheid van de dichter, die resulteert in ziekenhuisopnames. Daarbij komt de maatschappelijke onzekerheid, die het weefsel van de samenleving dreigt te ontwrichten.  

Die dialoog met zichzelf neemt de gedaante aan van een alter ego dat zich tot de dichter richt en hem vertelt wat te doen en te zeggen. Daarbovenop komen in cursief nog een soort van mijmeringen die de vorm aannemen van regieaanwijzingen. Op die manier komt een meerstemmigheid tot stand waarin stemmen en tegenstemmen elkaar behoedzaam in evenwicht houden. Daardoor heeft deze bundel iets weg van een Socratische dialoog.  
 
Die filosofische dimensie is inderdaad merkbaar op elke bladzijde. De dichter gaat bij zichzelf op zoek naar de zin van het leven, maar dat doet vanuit het standpunt van wat men ‘praktische’ filosofie zou kunnen noemen. In plaats van grote theorieën zoekt hij aan de hand van zijn eigen bestaan wat levenskunst kan betekenen. Het heden wisselt af met herinneringen uit het verleden, en de tragiek van zijn eigen bestaan (met jong gestorven ouders en een breekbare jeugd) wordt beschouwd als een essentiële component van zijn levensvisie. Stouten kiest inderdaad voor een bestaan dat zich focust op het heden, zonder de band met wat voorbij is en wat nog moet komen uit het oog te verliezen. Dat momentane perspectief relativeert in ieder geval al te absolute uitspraken over normen, over goed en kwaad, over de rol van God in het leven van de mensheid. In plaats daarvan spelen ontmoetingen de hoofdrol. Andere mensen weten de ikfiguur te raken, zowel lichamelijk als emotioneel en cognitief. Het zijn ogenblikken die mensen veranderen, die hen een bepaalde richting opsturen, die ook lang daarna nog hun effect blijven hebben. Die waardevolle ontmoetingen worden opgeroepen in herinneringen en dromen.  
 
Soortgelijke ervaringen bieden ook de kunst en de literatuur. Voor iemand die zijn loopbaan gewijd heeft aan klassieke muziek en literatuur hoeft dat niet te verbazen. Ook nu weer laat Stouten zien hoe cultuur wezenlijke kwesties aanraakt, die een mens tot in zijn diepste zenuwen kunnen raken. Kunst laat diverse scenario’s zien, opent onvermoede mogelijkheden, zet mensen aan het denken. Net de spanning tussen identificatie en vervreemding vormt de essentie van de artistieke ervaring. Het is dan ook die spanning die in deze bundel centraal staat. Doordat de dichter over zichzelf reflecteert, ontstaan ontdubbelingen en een soort van innerlijk Socratisch gesprek. Dat geeft ook de lezer voortdurend de mogelijkheid om zijn eigen standpunten te formuleren in relatie tot wat hij leest,om de dichter te volgen maar tegelijk ook een zekere afstand in te bouwen. Dit lange gedicht is daardoor een soort van complex gedachtenexperiment. Formeel is de tekst minder geraffineerd dan Stoutens eerdere bundels, maar als getuigenis van een moeilijke tijd is het boek zeker de moeite waard.  
 
Bart Stouten: Autocue voor lockdown, P., Leuven 2023, 55 p. ISBN 9789464757002

deze pagina printen of opslaan