Nederlands proza

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2023

Gerbrand Bakker: Moeder, na vader

door Lisanne Vroomen

Gerbrand Bakker debuteerde in 2006 met het gelauwerde boek Boven is het stil (Cossee 2022) en liet vorig jaar nog het boek Kapperszoon verschijnen. Maar naast zijn literaire fictie, publiceert Bakker ook in de reeks ‘Privé-domein’ van de Arbeiderspers, een reeks met autobiografieën en egodocumenten, vooral van literaire schrijvers. In 2016 verscheen hier Bakkers Jasper en zijn knecht, gevolgd door Knecht, alleen in 2020. Hierin omschrijft hij zijn leven in de Eifel, zijn werkzaamheden in tuin en huis, maar ook zijn depressies. In het eerste deel staat ook hond Jasper centraal.  

Met Moeder, na vader geeft Bakker een nieuw vervolg aan deze autobiografische serie. Er zijn overeenkomsten met de vorige boeken -- Bakker woont nog steeds in de Eifel en is vaak aan het tuinieren -- , maar er zijn ook nieuwe personen in zijn leven gekomen: vriend M. en zijn hond Floris. Zoals de titel al aangeeft is het echter niet alleen een tijd van komen, maar ook van gaan. Het boek begint met de ontroerende omschrijving van het sterfbed van Bakkers vader: een kranige oude man die door zijn rug gaat, bedlegerig wordt en dan aftakelt.
 
En dan is moeder alleen over. Ze houdt zich goed, maar het is ook duidelijk dat haar wereld klein wordt en ze af en toe dingen vergeet, bijvoorbeeld of ze al dan niet een gehoorapparaat nodig heeft. Typerend zijn ook de terugkerende telefoongesprekken tussen Bakker en zijn moeder met steeds dezelfde elementen: het herhalen van de naam aan weerszijden van de lijn bij de opening van het gesprek ‘Ba-kker’, maar ook typische uitspraken van de moeder, zoals ‘Ik ben al zeventachtig’ en ‘Ik tel mijn zegeningen’. Het geeft een kijkje in de gebruiken binnen de familie, maar legt ook het gebrek aan andere gespreksstof bloot: moeder heeft weinig meer te melden.
 
De dood is niet alleen aanwezig door de dood van vader, maar ook door de overlijdensadvertenties die Gerbrand bijhoudt. Telkens als er een bekend persoon overleden is, schrijft hij een stukje erover in zijn dagboek. Zo maakt hij van de dood niet alleen iets dat zijn vader is overkomen, maar een gemene deler die iedereen ooit zal treffen. Het is Bakkers manier om met de dood van zijn vader om te gaan en het minder persoonlijk te maken. Maar voor de lezer laat het juist zien hoe de dood als een rode draad door Bakkers leven en zijn boek blijft lopen.
 
Een groot gedeelte van het autografische werk gaat over publicaties, contacten met de uitgever, literaire bijeenkomsten of recensies. Meestal zijn dit stukjes over het persoonlijke wel en wee van Bakkers literaire carrière, maar soms geeft hij ook zijn mening over de kwaliteit van recensies, die zo slecht is dat hij zelfs van positieve recensies niet blij wordt, de waardering van ‘homoboeken’, een typering waar Bakker zich tegen verzet en dankwoorden waarin overdreven veel mensen bedankt worden. Deze korte en sporadische gedachtespiegelingen geven een contraire blik op de literaire wereld.
 
Het boek geeft een interessant inkijkje in de binnenwereld van Bakker en in het reilen en zeilen binnen zijn familie. Het verhaal is echter niet altijd interessant: het kabbelt vaak voor, soms met te veel details dan weer met te weinig. Vrienden die langskomen en andere schrijvers die Bakker ontmoet, blijven flat characters die niet tot leven komen. Het beschrijven van deze bezoeken en ontmoetingen maakt het verhaal daardoor langdradig en er had wat mij betreft wel wat meer geschrapt mogen worden.
 
Maar misschien is er toch meer aan de hand. Bakker omschrijft zichzelf als een koetjes-en-kalfjesman en kijkend naar de gesprekken met zijn moeder zit dat misschien wel in de familie. Of is het eerder een gezamenlijk trauma? Laten ze beide de dood van vader Bakker over zich heen komen, omdat ze niet in staat zijn tot actie. En is het vele gekeuvel in het boek een symbool voor de onwil en onkunde om nog te handelen?
 
Gerbrand Bakker: Moeder, na vader, De Arbeiderspers, Amsterdam 2023, 336 p. ISBN 9789029550147. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan